Wykłady
Egocentryczny układ odniesienia w marzeniach sennych
Marta Łukowska, Instytut Psychologii UJ
Sprawne funkcjonowanie w przestrzeni wymaga integracji dwóch perspektyw jej organizacji – egocentrycznej i allocentrycznej. Pierwsza z nich dotyczy pierwszoosobowego układu odniesienia (egocentric reference frame), w ramach którego człowiek organizuje przestrzeń w odniesieniu do własnej osoby, w szczególności w relacji do pozycji własnego ciała. Allocentryczny układ odniesienia (allocentric reference frame) natomiast, związany jest z trzecioosobową perspektywą oglądu rzeczywistości, w ramach której obiekty reprezentowane są w odniesieniu do środowiska zewnętrznego wobec postrzegającego.
Na co dzień obydwie perspektywy są integrowane w celu zapewnienia prawidłowej orientacji w przestrzeni. Powstaje jednak pytanie, czy zachodzi i jak ewentualnie przebiega interakcja ego- i allocentrycznego układu odniesienia w przestrzeni snu? Co więcej, czy można mówić o przewadze którejś z tych perspektyw podczas nawigacji w przestrzeni marzeń sennych?
W trakcie wystąpienia, na podstawie analizy doniesień z nurtu badań neuropsychologicznych nad znaczeniem układów odniesienia w procesie nawigacji przestrzennej oraz eksperymentów nad neuronalnymi korelatami świadomego śnienia, postawione zostaną hipotezy dotyczące sposobu percepcji przestrzeni marzeń sennych. Między innymi, rozważona zostanie potencjalna rola egocentrycznego układu odniesienia w kształtowaniu się doświadczenia świadomego śnienia (lucid dreaming).
Na zakończenie przedstawione zostaną możliwe kierunki badawcze wynikające z połączenia dwóch powyżej wskazanych nurtów badawczych.
Co łączy schizofrenię i śnienie? Wstępny przegląd literatury przedmiotu
Dagna Skrzypińska, Instytut Psychologii UJ
Celem prezentacji jest opisanie aktualnego stanu wiedzy na temat wspólnego podłoża neurobiologicznego dla schizofrenii oraz śnienia. Omówieniu zostaną poddane pojawiające się zarówno w schizofrenii, jak i w stanie REM psychologiczne, elektrofizjologiczne, tomograficzne oraz neurochemiczne zakłócenia w pracy mózgu. Dodatkowo zaprezentowana zostanie hipoteza zakładającą związek pomiędzy formowaniem się wspomnień snów a pojawieniem się objawów schizofrenii, w którym ma swój udział wazotycyna. Część prezentacji poświęcona będzie najnowszej teorii schizofrenii, ujmującej tą chorobę jako stan „uwięzienia” pomiędzy jawą a śnieniem (literatura).
Świadome śnienie w badaniach naukowych
Andrzej Wnuk, Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN
Każdy z nas co noc pada ofiarą wyrafinowanego oszusta - naszego mózgu, który tworząc świat snu, każe nam uwierzyć, że wszystko, co w nim przeżywamy jest rzeczywistością. Dopiero, kiedy budzimy się, zdajemy sobie sprawę, że to był tylko sen. Czasami jednak zdarza się, że jeszcze w trakcie trwania snu kwestionujemy prawdziwość doświadczanej rzeczywistości i uświadamiamy sobie, że śnimy.
Zjawisko to, zwane świadomym śnieniem (ang. lucid dreaming) jest znane ludziom od wieków, jednak jego istnienie zostało w sposób naukowy dowiedzione dopiero w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Do dziś jednak przeprowadzono nieliczne eksperymenty mające na celu bliższe poznanie tego zjawiska.
Chociaż świadomy sen sam w sobie stanowi interesujący obiekt do badań naukowych, jest także doskonałym narzędziem umożliwiającym bliższe przyjrzenie się mechanizmom lezącym u podłoża rozmaitych aspektów samej świadomości u człowieka. Daje nam, bowiem możliwość zajrzenia w głąb umysłu niejako od kuchni, jednocześnie umożliwiając rejestrowanie neuronalnych i fizjologicznych korelatów konkretnych czynności wykonywanych we śnie, które w bardzo precyzyjny sposób możemy zlokalizować na osi czasu.
Głównym problemem w badaniach wykorzystujących świadome śnienie, czy to jako obiekt badań, czy jako narzędzie, jest niezwykła rzadkość występowania tego zjawiska wśród ludzi oraz brak skutecznych technik pozwalających na zwiększenie szans wystąpienia świadomego snu w warunkach laboratoryjnych.
Przegląd technologii monitorowania procesów snu i śnienia
Piotr Wojewnik, Politechnika Warszawska
Obiektywne badania snu wymagają odpowiednich technik monitorowania stanu osoby śpiącej. Człowiek jest źródłem dużej ilości sygnałów biologicznych - najbardziej użyteczne z punktu widzenia badań nad snem są pola magnetyczne i elektryczne generowane przez układ nerwowy oraz sygnały mechaniczne związane z działaniem układu krwionośnego, oddechowego i mięśniowego.
Celem wystąpienia jest zaprezentowanie podstaw fizycznych najważniejszych technik pomiaru powyższych sygnałów oraz przykładowych urządzeń. Omówione zostaną krótko : pomiary bioelektryczne (EEG, EMG, EKG), magnetoencefalografia, funkcjonalny rezonans magnetyczny, pletyzmografia i najpopularniejsze techniki pomiaru przemieszczeń.
Szczególny nacisk zostanie położony na technologie, które można wykorzystać do badań w domu. Zostaną pokazane przykładowe rozwiązania z praktyki autora - akcelerometr i optyczne monitorowanie ruchów gałki ocznej.
„- Śniłaś mi się dzisiaj
- A co było w tym śnie?
- Eee… nic takiego
czyli: Treści seksualne w marzeniach sennych”
Krzysztof Kasparek, Instytut Psychologii UJ
Treści marzeń sennych o tematyce seksualnej od niepamiętnych czasów stanowiły obiekt zainteresowania zarówno laików, jak i uważających się za specjalistów w dziedzinie. W zależności od paradygmatu analitycznego przypisywana im rola była na zmianę przeceniana, bądź zupełnie ignorowana. Wyniki badań empirycznych nt. raportowanych treści marzeń sennych plasują je w grupie najczęściej raportowanych (obok walki i ucieczki). Współcześnie istnieje niewiele intelektualnie satysfakcjonujących koncepcji tłumaczących tak częste odnotowywanie ich w sennikach. Jedną z najbardziej obiecujących wydaje się „adaptacyjna” koncepcja marzeń sennych Revonsuo.
W wystąpieniu przedstawiony zostanie przegląd współczesnych badań dotyczących tego zagadnienia oraz wyniki własnych badań jakościowych przeprowadzonych na sennikach 20 osób. Zaprezentowany zostanie także autorski kwestionariusz do pomiaru seksualnych treści marzeń sennych skonstruowany na podstawie wyników wspomnianej analizy w paradygmacie zaproponowanym przez Revonuso.
Niepamięć vs rzadkie odpamiętywanie treści marzeń sennych
Aleksandra Rataj, Instytut Psychologii UJ
**wykład odwołany**
Wystąpienie skoncentrowane będzie na omówieniu zjawisk niepamięci marzeń sennych oraz niskiej częstości odpamiętywania treści marzeń sennych. Celem będzie w miarę możliwości wszechstronna analiza obu fenomenów: zdefiniowanie i dokonanie rozróżnienia pomiędzy nimi, przedstawienie hipotez dotyczących ich występowania – możliwych przyczyn oraz korelatów biologicznych i psychologicznych, omówienie dotychczasowych podejść do problemu i metod jego badania, przegląd literatury – doniesień z badań na temat osób nigdy lub rzadko pamiętających swoje sny oraz próba integracji wiedzy zmierzająca ku postawieniu hipotez i określeniu kierunku dalszych eksperymentów (literatura).
Rytm okołodobowy u człowieka a polifazowość snu: praktyczne implikacje
Marcin Kowrygo, Uniwersytet Jagielloński
Sen polifazowy w swoich założeniach jawi się jako doskonałe remedium na powszechny współcześnie deficyt czasu. Promowany w obrębie internetowych społeczności i wśród osób chcących maksymalnie zwiększyć liczbę godzin spędzonych w stanie czuwania, budzi jednak wiele kontrowersji. Wystąpienie ma na celu przyjrzenie się proponowanym rozwiązaniom i dokonanie ich oceny w kontekście aktualnej wiedzy o neurofizjologii snu.
